9.572.900 km2lik yüzölçüme sahip olan Çin, fiziki yapı itibariyle genellikle
doğu, batı olmak üzere iki bölüme ayrılır. Ülkenin batısı; güneybatı ve
kuzeybatıda iki farklı yapıya sahiptir. Güneybatı Hindistan ve Bagnladeş ile
olan sınırlarını, dünyanın en yüksek tepesine sahip olan Himalaya Sıradağları
teşkil eder. Himalayaların kuzeyinde yer alan 1 milyon km2 yüzölçüme ve ortalama
3900 m yüksekliğine sahip olan Tibet Yaylası, kuzeyden Astin Tagh ve Nam Şam
sıradağlarıyla çevrilidir. Bu dağlarla Himalayalar ülkenin batısında
birleşirler. Ülkenin kuzeybatısını teşkil eden Astin Tagh Dağlarının kuzeyi,
Doğu Türkistan’ın tarım havzasıdır. Ülkenin kuzeybatı bölgesinde, Tiemşan
Dağları, Moğolistan sınırını meydana getiren Altay Dağları, batıda Torbagatay ve
Çungarski Alatau ile çevrili geniş Çungarya düzlüğü yer alır.
Ülkenin
kuzeyini Gobi Çölünün güney kısmı kaplar. Doğusunda yüksekliği batıya göre fazla
olmayan tepeler bulunur. Bu tepeler ülkenin kuzeydoğusundan, güneybatısına doğru
uzanarak dağlık bölgeyle birleşirler. Kıngan, Çangpai ve Çangvansai dağlarıyla
çevrili olan kuzey doğu bölgesi Mancurya olarak isimlendirilir.
Doğu
Çin’in kuzey kısmı Hai Ho, Hvang Ho ve Kuai Ho nehirlerinin havzalarından
meydana gelen düzlüklerden, güney kısmı ise Kuzey Burma ve Çin Hindi yarımadası
sınırında yükselen yaylalardan meydana gelir. Bu iki bölge arasında ülkenin en
bereketli ovalarının bulunduğu ve nüfûsun en kalabalık olduğu kesimdir. Toplam
sınır uzunluğu 42.500 km olan Çin’in bu sınır uzunluklarının 22.500 kilometresi
Büyük Okyanus iledir. Kıyıları Liatoung ve Şantung yarımadalarında genellikle
yüksek, diğer kesimlerinde alçak ve alüvyonlu ovalar halindedir.
Ülke
topraklarının üçte biri dağlık, dörtte biri yayla, beşte biri vadi, onda biri
tepeler, yüzde on ikisi ise ovalıktır. Akarsuları doğu ve batıda farklı
özelliklere sahiptir. Çöl ve yüksek yaylaların bulunduğu batı kesimindeki
akarsular, daha çok yeraltı veya çorak havzalar halindedir. Doğu bölgelerindeki
akursular ise genellikle Pasifik Okyanusuna dökülür. Çin’deki zayıf akarsuların
suladığı topraklar yüzölçümünün beşte ikisini teşkil eder. En önemli akarsular,
Doğu Çin bölgelerinde bulunur. Kuzey doğudaki Mancurya bölgesinde Sungari-Lia Ho
ve doğu bölgesinde Sarı Nehir (Huanghı), orta kısımda Mavi Nehir (Yang-tse
kiang) ve güneyde İnci Irmağı (Şi-kiang) en önemli nehirlerdir. Doğu
bölgesindeki ırmaklar yön değiştirebilme özelliğine sahiptirler. Eriyen kar
sularıyla beslenmeler, buharlaşma, kat ettikleri yoldaki çöl şartları bu
nehirlerin debileri ve yönlerinin değişmesine etki eden en büyük
faktörlerdendir. Mavi Nehir (Yang-tse kiang) 5552 km uzunluğuna sahib olup,
dünyanın dördüncü uzun nehridir.
Batı Çin’de seyrek rastlanan akarsular
göl havzalarında veya kıraç topraklarda yeraltı suları halinde sona erer.
Ülkenin iki büyük ırmağı olan Huang-Ho (4845 km) ve Yang-tse kiang, Tibet’te
doğar. Kuzeyde Moğolistan kısmında Huang-Ho Nehri ülkenin en önemli nehridir.
Batıdaki tarım havzasında birkaç küçük göl vardır. Moğolistan’daki tuz gölleri,
doğu bölgelerdeki Tung-Ting, Pu-yang ve Tai gölleri en önemli gölleridir. Ayrıca
pekçok küçük göle (daha ziyade doğuda) sahip olmasına rağmen, başka önemli gölü
yoktur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder